برنامه کاروان( گل نرگس ) دانشجویان مراکز تربیت معلم- گروه 2

برنامه کاروان( گل نرگس ) دانشجویان مراکز تربیت معلم- گروه 2    عمره دانشجویی – سال1387 – مدینه منوره

ساعت          روز و تاریخ

30/4- 30/3

7- 30/4

30/8-7

10-30/8

12-10

13-12

30/14-13

30/16-30/14

30/18-30/16

20-30/18

30/21-20

23-22

شنبه 7/2/87

حضور در فرودگاه مهرآباد و عزیمت بسوی جده

یکشنبه 8/2/87

نماز صبح – فرودگاه جده

-

-

-

زیارت اول حرم نبوی

نماز ظهر و عصر- حرم نبوی

صرف ناهار

استراحت

جلسه توجیهی

نماز مغرب و عشاء  - حرم نبوی

صرف شام

-

دوشنبه 9/2/87

بیدار باش - نماز صبح حرم نبوی

زیارت ائمه بقیع (ع)

صرف صبحانه

استراحت

زیارت حرم نبوی و ختم قرآن

نماز ظهر و عصر- حرم نبوی

صرف ناهار

استراحت

زیارت ائمه بقیع (ع)

نماز مغرب و عشاء  - حرم نبوی

صرف شام

جلسه آموزش مناسک

سه شنبه 10/2/87

بیدار باش - نماز صبح حرم نبوی

زیارت ائمه بقیع (ع)

صرف صبحانه و زیارت دوره ( احد – قبا – مساجد سبعه – قبلتین )

نماز ظهر و عصر- حرم نبوی

صرف ناهار

استراحت

زیارت ائمه بقیع (ع)

نماز مغرب و عشاء  - حرم نبوی

صرف شام

جلسه آموزش مناسک

چهار شنبه 11/2/87

بیدار باش - نماز صبح حرم نبوی

زیارت ائمه بقیع (ع)

صرف صبحانه

استراحت

زیارت حرم نبوی و ختم قرآن

نماز ظهر و عصر- حرم نبوی

صرف ناهار

استراحت

جلسه مناسک

نماز مغرب و عشاء  - حرم نبوی

صرف شام

جلسه آموزش مناسک و قرائت زیارت جامعه

پنج شنبه 12/2/87

بیدار باش - نماز صبح حرم نبوی

زیارت ائمه بقیع (ع)

صرف صبحانه

استراحت

زیارت حرم نبوی و ختم قرآن

نماز ظهر و عصر- حرم نبوی

صرف ناهار

استراحت

تشریح حرم نبوی و مساجد اطراف آن

نماز مغرب و عشاء  - حرم نبوی

صرف شام

خرید

جمعه 13/2/87

بیدار باش - نماز صبح حرم نبوی

زیارت ائمه بقیع (ع)

صرف صبحانه

استراحت

زیارت حرم نبوی و ختم قرآن

نماز ظهر و عصر- حرم نبوی

صرف ناهار

استراحت

آماده سازی ساکها و تحویل جهت ارسال به مکه مکرمه

نماز مغرب و عشاء  - حرم نبوی

صرف شام

دعای کمیل

شنبه 14/2/87

بیدار باش - نماز صبح حرم نبوی

زیارت ائمه بقیع (ع) و دعای ندبه

صرف صبحانه

زیارت و وداع با حرم نبوی و ائمه بقیع (ع)

نماز ظهر و عصر- حرم نبوی

صرف ناهار

آمادگی و تحویل کلید اتاقها جهت عزیمت به مسجد شجره و مکه مکرمه

محرم شدن و نماز مغرب و عشاء در مسجد شجره

حرکت به سوی مکه مکرمه

مدیر کاروان : حسین بزرگی زاده   معاون کاروان : میر محمد میری      روحانی کاروان :

برنامه کاروان( گل نرگس ) دانشجویان مراکز تربیت معلم- گروه 2    عمره دانشجویی – سال1387– مکه مکرمه

ساعت   روزو تاریخ

30/4- 30/3

7- 30/4

30/8-7

10-30/8

12-10

13-12

30/14-13

30/16-30/14

30/18-30/16

20-30/18

30/21-20

30/23-22

یکشنبه 15/2/87

ساعت 30/4-30/1 انجام مناسک عمره مفرده و نماز صبح در مسجد الحرام

بازگشت به هتل و استراحت

صرف صبحانه

استراحت

جلسه پیگیری انجام مناسک و اعمال

نماز ظهروعصر–  مسجد الحرام

صرف ناهار

استراحت

طواف مستحبی و ختم قرآن

نماز مغرب و عشاء  - مسجد الحرام

صرف شام

انجام مناسک افراد باقیمانده کاروان

دوشنبه 16/2/87

نماز صبح مسجد الحرام

طواف مستحبی و ختم قرآن

صرف صبحانه

استراحت

طواف مستحبی و ختم قرآن

نماز ظهر و عصر  مسجدالحرام

صرف ناهار

عزیمت به زیارت دوره ( قبرستان ابوطالب - مشاعر - جبل النور – جبل الثور - نماز مغرب و عشاء در مسجد الحرام

صرف شام

طواف مستحبی و ختم قرآن

سه شنبه 17/2/87

نماز صبح مسجد الحرام

طواف مستحبی و ختم قرآن

صرف صبحانه

استراحت

طواف مستحبی و ختم قرآن

نماز ظهر و عصر  مسجدالحرام

صرف ناهار

استراحت

طواف مستحبی و ختم قرآن

نماز مغرب و عشاء  - مسجد الحرام

صرف شام

طواف مستحبی و ختم قرآن

چهار شنبه 18/2/87

نماز صبح مسجد الحرام

طواف مستحبی و ختم قرآن

صرف صبحانه

استراحت

طواف مستحبی و ختم قرآن

نماز ظهر و عصر  مسجدالحرام

صرف ناهار

استراحت

تشریح اطراف حرم

نماز مغرب و عشاء  - مسجد الحرام

صرف شام

خرید

پنج شنبه 19/2/87

نماز صبح مسجد الحرام

طواف مستحبی و ختم قرآن

صرف صبحانه

استراحت

جلسه توجیهی

نماز ظهر و عصر  مسجدالحرام

صرف ناهار

استراحت

طواف مستحبی و ختم قرآن

نماز مغرب و عشاء  - مسجد الحرام

صرف شام

محرم شدن در مسجد تنعیم جهت عمره مفرده

جمعه 20/2/87

30/4-1 انجام مناسک عمره شعبانیه و نماز صبح

بازگشت به هتل و استراحت

صرف صبحانه

استراحت

جلسه توجیهی در خصوص بسته بندی بار و آمادگی جهت ارسال به جده

نماز ظهر و عصر  مسجدالحرام

صرف ناهار

استراحت

طواف مستحبی و ختم قرآن

نماز مغرب و عشاء  - مسجد الحرام

صرف شام

دعای کمیل

شنبه 21/2/87

30/6-3 طواف وداع و نماز صبح و دعای ندبه –  مسجد الحرام

صرف صبحانه و تحویل کلید اتاقها

عزیمت به سوی جده جهت بازگشت به تهران

مدیر کاروان : حسین بزرگی زاده   معاون کاروان : میر محمد میری     روحانی کاروان :

لیست زائران کاروان( گل نرگس ) دانشجویان مراکز تربیت معلم- گروه 2

لیست زائران کاروان( گل نرگس ) دانشجویان مراکز تربیت معلم- گروه 2    عمره دانشجویی – سال1387
	ردیف	نام	نام خانوادگی	نام پدر
	١	حمیده	آفرین سردرودی	اصغر
	٢	سمیرا	الهقلی زاده ملکی	عباسقلی
	٣	لیلا	احمدی	احمد
	٤	حریر	ارجمندزاده	محمدعلی
	٥	طیبه	اردکانی زاده	علی اکبر
	٦	اکرم	اسکندر	فرج اله
	٧	سریه	اسکندری	اسکندر
	٨	الهه	اشکانی	رستمعلی
	٩	الهام	الف زاده	ابراهیم
	١٠	آزیتا	امام جمعه زاده	هوشنگ
	١١	طاهره	امینی	محمد
	١٢	فاطمه	بابائی کوچکی	یوسفعلی
	١٣	فاطمه	بالائی	طهماس
	١٤	خدیجه	بخشی	بخشعلی
	١٥	عذرا	برزگرملایوسفی	عباس
	١٦	حسین	بزرگی زاده	عباس
	١٧	سکینه خاتون	بزرگی زاده	عباس
	١٨	پروین	بهاری	سلام ا...
	١٩	نازیلا	بهروزی	اصغر
	٢٠	سرور	بینا	محمدباقر
	٢١	سمانه	بیک محمدی عینی	علی
	٢٢	فرزانه	پازوکی	عجمعلی
	٢٣	معصومه	پازوکی	رمضان
	٢٤	فرح روز	پرتوی	اسحق
	٢٥	رقیه	پروهان	قربانعلی
	٢٦	ظریفه	پورعلی	محمد
	٢٧	سکینه	پیرمحمدی	عبدا...
	٢٨	عادله	پیش بین کهلستانی	قربان
	٢٩	ثریا	تباشر	علی اکبر
	٣٠	سکینه	توکلی	علی حسین
	٣١	زهرا	جعفریان نور	فضل ا...
	٣٢	مریم	جمشیدی	سهراب
	٣٣	مریم	حاتمیان	محمد
	٣٤	حمیده	حاجی بابا	علی
	٣٥	خدیجه	حسن جان نژاد	غلامحسن
	٣٦	الهام	حسین زاده نوجه ده	فرامرز
	٣٧	مریم	حیدری	عباسعلی
	٣٨	راحیل	حیدریان	حسین
	٣٩	ایران	حیدریان اسد آبادی	خسروخان
	٤٠	طاهره	حکیمی	اسماعیل
	٤١	طاهره	خالقاه	علی
	٤٢	فاطمه	خالقیان	جلال
	٤٣	فاطمه	خان احمدی	محمود
	٤٤	نسیبه	دوستان	عباس
	٤٥	رقیه	دوستی اسکوئی	احمد
	٤٦	زهرا	دولتی نیا	علیجان
	٤٧	اکرم	رزاقی	علی اصغر
	٤٨	طاهره	رضائی	علی
	٤٩	مهری	رضوانی	محمد
	٥٠	طاهره	رفیعی نیا	نصرا...
	٥١	زهرا	رنجبرمجذوب	محمدرضا
	٥٢	سکینه	روغن کران	حسن
	٥٣	لیلی	زمانی	خداداد
	٥٤	فاطمه	زنددیزاری	اکبر
	٥٥	معصومه	زنده تبار	اسمعیل
	٥٦	معصومه	زینالی	قاسم
	٥٧	سعیده	سبحانی زاوشتی	محرمعلی
	٥٨	نسرین	سراولان	اسدا...
	٥٩	فاطمه	سرکانی	خداداد
	٦٠	فاطمه	سلیم	محمدرسول
	٦١	فاطمه	سلیمی	علی محمد
	٦٢	پروانه	سنگری	محبعلی
	٦٣	فاطمه	شاکری حاجی محمود	یوسف
	٦٤	فاطمه	شجاع	عیسی
	٦٥	فاطمه	شریف نیا	فتح ا...
	٦٦	شبنم	شفق ملکی	رحیم
	٦٧	عزیزه	شفیعی	اسماعیل
	٦٨	زینب	شناور	علی
	٦٩	مهناز	شهبازی	شکور
	٧٠	اعظم	صحافی ابرقوئی	سیداسمعیل
	٧١	طیبه	عبدالحسینی	عین ا...
	٧٢	محدثه	عرب سلمانی	علی اکبر
	٧٣	طیبه	علی بابائی	علی اصغر
	٧٤	عصمت	علی زاده	حسین
	٧٥	زهرا	عماری	فتح ا...
	٧٦	ناهیده	عیسی وظیفه خورانی	جلیل
	٧٧	فرزانه	عینی	جواد
	٧٨	نگار	غفاری	کیکاوس
	٧٩	روناک	غفوری	قادر
	٨٠	طاهره	فتحی	حبیب ا...
	٨١	الناز	فرجاد	حسین
	٨٢	رقیه	فرمانی	حشمت ا...
	٨٣	لیلا	فولادی	انوشیروان
	٨٤	افسانه	قشقائی	حسنعلی
	٨٥	اکرم	قلی زاده عباس آبادی	اسکندر
	٨٦	زهره	لرنی	تیمور
	٨٧	مرضیه	لرنی	حسین
	٨٨	سمیه	لطیف	عبدا...
	٨٩	فاطمه	محمدی	قربان
	٩٠	عشرت	مرادی	نعمت ا...
	٩١	معصومه	مطیع گبلو	مروت
	٩٢	الهام	منتظرعلیه	عارف
	٩٣	سمیه	مهری	علی اصغر
	٩٤	زینب	مومنی	نصرت ا...
	٩٥	میرمحمد	میری	میرصادق
	٩٦	مرضیه	نادری بلداجی	کاوس
	٩٧	اکرم	نشاطی	تقی
	٩٨	مریم	نصری	علی ا...
	٩٩	اکرم	نصیری دامناب	ناصر
	##	زهرا	نعیمی	کلیم ا...
	##	زهره	نگهبان	محمد
	##	رقیه	نیک نام	ا...ویردی
	##	ندا	نیکبخت راد	مجید
	##	ربابه	هاتفی دیزج یکان	جبرئیل
	##	سکینه	هاشمی	اسمعیل
	##	صغری	هداوندمیرزایی	فیض ا...
	##	فرخنده	هنرور	عزیزا...
	##	معقوله	واعظی هریس	محمود
	##	هاجر	وحدت	اسدا...
	##	الناز	یوسف نژاد	رضا
	##	اعظم	کربلائی	قاسم
	##	زینب	کرم زاده	ابوالفتح
	##	لیلا	کرمی	مهدی
	##	پریسا	کریم وندخیاوی	حبیب
	##	رباب	کنعانی حسین خلیفه	هاشم
	##
	##
	##
	##
	##

اعمال حجّ تمتع

اعمال حجّ تمتع
سیر اعمال حج تمتع	1 ـ احرام 2 ـ وقوف در عرفات 3 ـ وقوف در مشعر الحرام 4 ـ رمى جمره عقبه در منا 5 ـ قربانى 6 ـ حلق یا تقصیر 7 ـ طواف حج 8 ـ نماز طواف 9 ـ سعى بین صفا و مروه 10 ـ طواف نساء 11 ـ نماز طواف نساء 12 ـ بیتوته در مِنا 13 ـ رمى جمرات سه گانه
ّ پس از اتمام اعمال عمره تمتّع، کارهایى که به سبب احرام، حرام شده بود حلال مىشود ولى تا زمانى که براى حج محرم می شوند و به عرفات (1) می روند از این اعمال باید پرهیز کنند : 1 ـ بیرون رفتن از شهر مکه (بنابر احتیاط واجب ).(2) 2 ـ انجام عمره مفرده .(3) 3 ـ تراشیدن سر .(4) ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1- عرفات بیابانى است مسطح و وسیع در 22 کیلومترى جنوب شرقى مکّه; جایى که حاجیان باید روز نهم ذى حجه از ظهر تا غروب در آنجا بمانند. «عرفات» جمع «عرفه» و از ریشه «عرفان» و «معرفت» است . 2 ـ آیات عظام بهجت، خامنهاى، فاضل : اگر مطمئن است که به موقع برمىگردد و به اعمال حجّ می رسد بیرون رفتن از شهر مکّه اشکال ندارد . آیةالله سیستانى : اگر به جهت کارى، هر چند کار غیر ضرورى، از مکّه بیرون مىرود و ترس آن ندارد که به اعمال حجّ نرسد، بلکه اگر بداند که می تواند به مکّه برگردد از آنجا براى حجّ مُحرم شود بیرون رفتن از شهر مکّه اشکال ندارد . 3 ـ آیةالله بهجت : محتمل است اشکال نداشته باشد . 4 ـ آیةالله فاضل : مانعى ندارد . آیةالله سیستانى : سر تراشیدن اشکال ندارد، گرچه احتیاط مستحب ترک آن است . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ اعمال حج نیز، مانند اعمال عمره با احرام آغاز مى شود . * کیفیت احرام حج : مانند احرام عمره است، ولى در نیّت تفاوت دارد که در آنجا به نیّت عمره تمتع محرم مى?شد و اکنون به نیّت حج تمتّع محرم مى شود . * زمان احرام حج : بعد از اعمال عمره تمتّع تا وقتى که بتواند به وقوف در عرفات ـ ظهر روز نهم ذى حجّه ـ برسد . امروزه به جهت کثرت جمعیّت و شلوغى راه که احتمال نرسیدن به موقع به عرفات مى باشد، روز هشتم مُحرم مى شوند و شب عرفه به عرفات مى روند، هرچند اگر روز نهم هم مُحرم شوند وبروند وپیش ازظهرروزنهم به عرفات برسند مانع ندارد . * مکان احرام حج : شهر مکّه است، (1) گرچه مستحب است در حِجر اسماعیل یا نزد مقام ابراهیم محرم شود . ــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ آیة الله تبریزى، بنابر احتیاط واجب، احرام حج باید از مکّه قدیم باشد . آیة الله بهجت، بنابر احتیاط واجب مى تواند از هر جاى مکه قدیم محرم شود . آیة الله صافى : بنابر احتیاط لازم تا مى تواند از مکّه قدیم محرم شود . آیة الله مکارم، آیة الله سیستانى : مگر درقسمت هایى که از حرم بیرون است . ــــــــــــــــــــــــــــــــ مردان محرم در ماشین بدون سقف تمام اعمال حج از احرام تا رمى جمرات از عبادات است و مانند نماز و سایر عبادات باید به قصد قربت و اطاعت امر خداوند انجام شود . وقتى که انسان براى اعمال حج محرم شد تمام کارهایى که در احرام عمره حرام بود، بر او حرام مى شود . حاجى، پس از احرام در مکّه، باید براى وقوف در عرفات، روانه آنجا شود . 1 ـ مراد از وقوف، بودن در آن مکان است چه سواره یا پیاده، نشسته یا خوابیده; یعنى حاجى باید آن روز را در صحراى عرفات بماند و از آنجا خارج نشود . 2 ـ زمان وقوف ; بنا بر احتیاط واجب، لازم است از ظهر (1) روز نهم ذى حجه تا مغرب (2) همان روز در عرفات بماند . 3 ـ وقوف به عرفات و سایر اعمال حج ـ بجز طواف و نماز ـ نیاز به طهارت (وضو یا غسل) ندارد. ولى مستحب است . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ آیة الله تبریزى : مى?تواند تا یک ساعت بعد از ظهر وقوف را تأخیر نماید . آیة الله سیستانى : جایز است وقوف را از اوّل ظهر به مقدار انجام یک غسل و خواندن نماز ظهر و عصر پشت سر هم به تأخیر اندازد . آیة الله خامنه اى : تأخیر وقوف از اوّل وقت به اندازه خواندن نماز ظهر و عصر و مقدمات آن اشکال ندارد . 2 ـ آیات عظام بهجت، تبریزى، سیستانى : تا غروب . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 4 ـ در عرفات، کار دیگرى بجز بودنِ در آنجا واجب نیست، ولى مستحبات بسیارى دارد، و از بهترین مکانها براى استجابت دعاست و بهترین دعاها در آن مکان دعاى معروف ابا عبدالله الحسین ( علیه السلام ) و امام زین العابدین ( علیه السلام ) در آن روز است . وقوف در عرفات بعد از مغرب روز نهم ذى حجه (شب عید قربان) حاجیان از عرفات خارج مى?شوند و براى انجام عملى دیگر از اعمال حج به طرف مشعر الحرام (مُزدلفه) حرکت مى?کنند . 1 ـ وقتى که حاجیان به مشعر الحرام رسیدند، بنابر احتیاط واجب، (2) باید شب دهم را تا اذان صبح براى اطاعت امر الهى در مشعر بمانند و از اذان صبح، نیّتِ وقوف در مشعر الحرام کنند و تا طلوع آفتاب در آنجا بمانند .(3) ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 مشعر الحرام: وادى طویلى است میان «عرفات» و « مِنا» و به آن «مُزْدلفَه» هم گفته مى شود، حاجیان باید شب عید قربان را در آنجا بمانند . 2 ـ آیة الله تبریزى، آیة الله زنجانى : ماندن در مشعر الحرام قبل از اذان صبح واجب نیست ولى احتیاط مستحب است . 3 ـ آیة الله خامنه اى : وقت وقوف، از طلوع فجر عید قربان است تا طلوع خورشید و احتیاط آن است که از وقت رسیدن به مشعر در شب قصد وقوف کند . آیة الله سیستانى : واجب است پس از حرکت ازعرفات مقدارى ازشب عید را تا صبح در مشعرالحرام بماند و پس از آن تا طلوع آفتاب نیز بماند ... آیة الله صافى : بیتوته در مشعر واجب است . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 2 ـ در مشعر بجز ماندنِ در آنجا کار دیگرى واجب نیست گر چه مستحبات بسیارى دارد و از جمله آنها ذکر الهى گفتن (1) و جمع آورى سنگریزه براى رمى جمرات است . مشعرالحرام (مزدلفه ) جمع آوری سنگ ریزه در مشعر ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ آیة الله صافى : احتیاط آن است که در مشعر ذکر خدا را ترک نکند هرچند مختصر و کم باشد . آیة الله زنجانى : واجب است خدا را به زبان یاد کنند . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ پس از طلوع آفتاب روز دهم ذى حجه (عید قربان) حجاج براى انجام بقیه اعمال حج از مشعر الحرام بیرون آمده و روانه مِنا (1) مى شوند . اعمال روز عید به ترتیب عبارت است از : * رَمى (2) جمره عقبه * قربانى * تراشیدن سر یا تقصیر 2 ـ در آخر مِنا سه ستون سنگى وجود دارد که اوّلین ستون، «جمره اُولى» و دومین آنها «جمره وُسطى» و سوّمى را «جمره عُقبى یا عَقَبه» مى نامند، اوّلین کار واجب در روز عید قربان زدن هفت عدد ریگ به جمره عقبه است . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 مِنا: سرزمینى است واقع بین دو رشته کوه، نزدیک مشعر الحرام . 2 رمى: تیرانداختن، سنگ انداختن . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 3 ـ هفت سنگ باید به ستون بخورد، (1) ولى لازم نیست پشت سر هم باشد، پس اگر دو عدد به ستون بخورد و سوّمى نخورد و چهارمى بخورد، تنها سه عددى که به ستون خورده به حساب مى آید. و اگر شک کند هفت عدد خورده یا نه، باید به قدرى بزند تا یقین کند هفت عدد به جمره خورده است . 4 ـ سنگ ریزه ها باید اینگونه باشد : * زیاد بزرگ یا ریز نباشد، بلکه به اندازه اى باشد که به آن ریگ بگویند ; * از منطقه حرم باشد، مثلا مشعرالحرام، منى یا شهر مکه ; * قبلا براى رمى از آن استفاده نشده باشد ; * مباح باشد، (غصبى نباشد ). 5 ـ بانوان، (2) کودکان، بیماران و پیرمردان مى توانند، شب عیدقربان پس از نصف شب و قبل از اذان از مشعر الحرام خارج شوند و اگر نمى توانند رمى جمره را در روز انجام دهند، (3) مى توانند همان شب رمى جمره عقبه را انجام دهند . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ آیة الله مکارم : خوردن به ستون لازم نیست بلکه کافى است سنگ را به دایره اطراف جمرات پرتاب کنند . 2 ـ این حکم براى بانوان، مخصوص رمى روز عید قربان است. ولى در روزهاى 11 و 12 تنها در صورتى که از رمى در روز ناتوان باشند، مى?توانند شب انجام دهند . 3 ـ آیة الله سیستانى : کسى که عذر دارد و شخصاً نمى تواند رمى کند، مانند مریض باید نایب بگیرد . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ رمی جمره از پایین رمی جمره از بالا 1 ـ پس از سنگ زدن به جمره عَقبه، حجاج براى انجام یکى دیگر از واجبات حج، به قربانگاه رفته، و یک شتر، یا گاو، یا گوسفند قربانى مى کنند . 2 ـ ذبح یک حیوان براى چند نفر حاجى کفایت نمى?کند و یک حیوان کمتر چیزى است که به عنوان یکى از اعمال حج باید ذبح کرد، امّا هر چه بیشتر ذبح کنند افضل است . 3 ـ حیوان قربانى شرایطى دارد که به تفصیل در کتاب احکام و مناسک حج آمده است، افرادى که براى انتخاب قربانى به قربانگاه مى روند لازم است آن شرایط را بدانند، در این نوشته به طور مختصر به آنها اشاره مى کنیم : * سالم باشد (مریض نباشد ); * خیلى پیر نباشد ; (1) ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ آیة الله تبریزى، آیة الله سیستانى : احتیاط مستحب است که مریض و خیلى پیر نباشد . آیة الله خامنه اى : پیر نبودن قربانى شرط نیست . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ * معیوب و ناقص العضو نباشد ; * کورى یا لنگى واضح نداشته باشد ; * دُم بریده نباشد ; * گوش بریده و شاخ شکسته نباشد ; * لاغر نباشد ; * اخته نشده باشد; (بیضه?هایش را بیرون نیاورده باشند ). * سن آن کامل باشد; اگر میش است یک سال آن و اگر بز است دو سال آن کامل شده باشد. (تفصیل این شرایط در کتب مفصل فقهى و مناسک مراجع تقلید آمده است ). 3 ـ اگر حاجى پس از ذبح شک کند و حتى اگر احتمال دهد که حیوان ناقص بوده یا سایر شرایط را نداشته اعتنا نکند .(1) 4 ـ کسى که حلق یا تقصیر نکرده و حتى براى خود حیوانى را ذبح نکرده مى تواند براى دیگرى ذبح کند . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ آیة الله فاضل : اگر احتمال مى دهد که هنگام ذبح شرایط را احراز کرده و الآن نسبت به آنها شک مى کند یا احتمال مى?دهد شرایط را نداشته اعتنا نکند . ـــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ پس از قربانى، حاجى باید حلق کند، یعنى موهاى سر خود را بتراشد، یا تقصیر کند، یعنى مقدارى از مو و ناخن خود را بچیند . 2 ـ با انجام این عمل تمام محرّمات احرام بر او حلال مى?شود، بجز حرام بودن زن و مرد بر یکدیگر (1) و استفاده از بوى خوش، که آنها هم با انجام بقیّه اعمال حلال خواهد شد و در برخى موارد صید نیز حرام است. بنابر این، پس از تراشیدن سر یا تقصیر مى تواند لباس احرام را بیرون آورده و لباس معمولى خود را بپوشد . 3 ـ کسانى که سال اوّل حج آنهاست، بنا بر احتیاط واجب (2) ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ آیة?الله سیستانى : زن و مرد همچنان بر هم حرام هستند ولى عقد کردن و شهادت بر عقد حلال مى?شود . 2 ـ آیات عظام: بهجت، تبریزى، فاضل : بنابر احتیاط مستحب . آیة الله مکارم : چنین کسى مى?تواند سر بتراشد یا تقصیر کند . آیة الله زنجانى : کسى که حجّة الاسلام خود را به جا مى آورد باید سر بتراشد، هر چند سفر اوّل حج او نباشد . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ تقصیر حلق باید سر بتراشند و تقصیر کفایت نمى کند، ولى افرادى که بار اوّل آنها نیست مى توانند تقصیر کنند یا سر بتراشند . 4 ـ بانوان باید تقصیر کنند . 5 ـ محل حلق یا تقصیر مِنا است . 6 ـ زمان حلق یا تقصیر، تا روز سیزدهم ذى حجه است، گرچه احتیاط مستحب (1) آن است که روز عید انجام شود . 7 ـ اگر حاجى براى قربانى به کسى وکالت دهد، تا وکیل او قربانى نکرده، نمى تواند حلق یا تقصیر کند، بنابر این کسانى که خود به قربانگاه نمى روند، باید صبر کنند تا به آنها اطلاع داده شود که قربانى انجام شده و پس از اطمینان به ذبح شدن حیوان حلق یا تقصیر کنند . 8 ـ کسى که خودش حلق یا تقصیر نکرده، نمى?تواند موى شخص دیگرى را بچیند یا بتراشد . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ آیة الله خامنه اى : این احتیاط واجب است . آیة الله تبریزى : احتیاط واجب آن است که در روز عید باشد و اگر روز عید انجام نداده تا آخر ذى حجه وقت دارد . آیة الله سیستانى : احتیاط مستحب است که از روز عید تأخیر نشود و بعید نیست تأخیر آن تا آخرین زمانى که بتواند اعمال حج را در ماه ذى حجّه بجا آورد .

پس از انجام اعمال مِنا در روز عید قربان، حاجى باید بار دیگر براى انجام پنج عمل از اعمال حج به مکّه برگردد، گرچه وقت این اعمال تا پایان ماه ذىحجه است (1) و مى تواند در مِنا بماند براى بقیه اعمالى که در مِنا شبهاى یازدهم و دوازدهم و روزهاى یازدهم و دوازدهم انجام مى شود و بعداز ظهر روز دوازدهم از منا خارج شود و براى بقیّه اعمال به مکّه بیاید . امّا پنج عملى که در مکّه باید انجام شود، عبارت است از : 1 ـ طواف حج (هفتمین عمل حج ); 2 ـ نماز طواف حج (هشتمین عمل حج ); 3 ـ سعى بین صفا و مروه (نهمین عمل حج ); 4 ـ طواف نساء (2) ( دهمین عمل حج ); 5 ـ نماز طواف نساء (یازدهمین عمل حج ).
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ آیة الله صافى : اگر چه احوط آن است که تأخیر نیندازد . 2 نساء به معنى زنان است، و طواف نساء یکى از اعمال عمره مفرده و حج است و به سبب آن زن بر مرد و مرد بر زن که به سبب احرام، حرام شده بود حلال مى شود . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ * چند مسأله : 1 ـ کیفیّت اعمال بعد از مِنا، همانگونه است که در اعمال عمره تمتّع گذشت، و تنها در نیّت با هم تفاوت دارند . 2 ـ کیفیت طواف نساء و نماز آن هم، مانند طواف عمره و نماز آن است، ولى باید به نیت طواف نساء و نماز طواف نساء انجام شود . 3 ـ طواف نساء و نماز آن اختصاص به مردان ندارد، بلکه بر تمام کسانى که حج (1) به جا مى?آورند واجب است . 4 ـ پس از انجام طواف حج و نماز آن و سعى، بوى خوش هم بر او حلال مى شود، (2) و بعد از انجام طواف نساء و نماز آن، زن بر مرد و مرد بر زن که به واسطه احرام، حرام شده بوده، حلال مى شود . 5 ـ پس از سعى، لازم نیست فوراً طواف نساء را به جا آورد و تأخیر انداختن آن، حتى تا چند روز بعد هم اشکال ندارد ولى تا زمانى که مرد محرم طواف نساء و نماز آن را انجام نداده، زن بر او حلال نمى?شود و همچنین زن محرم تا وقتى که طواف نساء و نماز آن را به جا نیاورد، مرد بر او حلال نمى گردد . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ عمره مفرده که جداى از حج است نیز طواف نساء دارد . 2 ـ آیة الله صافى : صید و زن بر او حرام است و در حجّ تمتّع احتیاط آن است که پیش از طواف نساء و نماز آن از بوى خوش نیز اجتناب نماید . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ منا منا یکى دیگر از واجبات حج، بیتوته (ماندن در شب) به مِناست . 1 ـ تمام حجاج، چه آنها که براى اعمال بعد از منا به مکّه رفته اند و چه آنها که به مکه نرفته اند و در مِنا مانده اند، باید شب یازدهم ذى حجه و شب دوازدهم را از غروب آفتاب (1) تا نیمه شب، با قصد قربت در منا باشند، بنابر این آنها که به مکّه رفت اند باید قبل از غروب به منا برگردند . 2 ـ بر این افراد ماندن در منا واجب نیست : * بیماران و پرستاران آنها و دیگر کسانى که ماندن در آنجا برایشان مشقّت داشته باشد . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ آیة?الله فاضل : بعید نیست که بتوان به نیمه دوّم شب اکتفا کرد . آیات عظام خامنه اى، مکارم، سیستانى، تبریزى : مى?تواند از سر شب تا بعد از نیمه شب یا قبل از نیمه شب تا طلوع فجر در آنجا بماند . آیة الله زنجانى : در شب یازدهم حاجى مخیّر است بین بیتوته نیمه اوّل شب وبین اصباح; یعنى هنگام طلوع فجر در منى باشد، ولى در شب 12 و 13 بنابر احتیاط واجب باید از غروب آفتاب تا طلوع آفتاب روز بعد در منا بماند. و از آنجا خارج نشود، حتّى براى طواف و سعى واجب . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ * کسانى که در مکّه تمام شب از اوّل آن تا صبح به عبادت خدا مشغول باشند و کار دیگرى بجز کارهاى ضرورى نکنند . * کسانى که ترس آن دارند اگر در منا بمانند اموالى از آنها در مکّه از بین برود . 3 ـ کسى که بیتوته در منا را ترک کند، باید براى هر شب یک گوسفند قربانى کند، امّا بر کسى که تمام شب را در مکّه به عبادت مشغول بوده، کفّاره واجب نیست . رمی جمره از پایین رمی جمره از بالا رمى جمرات سه گانه ( سیزدهمین عمل از اعمال حج تمتّع ) * در روز یازدهم و دوازدهم ذى حجه حجّاج باید به هریک از سه ستون هفت عدد سنگ بزنند . * وقت رمى : از طلوع آفتاب تا غروب است. (چه در روز عید یا در این ایام ). رمى در شب جایز نیست (مگر کسى که عذر داشته باشد و نتواند در روز رمى کند )(1) و اگر مثلاً روز یازدهم، رمى را ترک کرد، باید فرداى آن روز قبل از رمى همان روز، رمى روز گذشته را قضا کند . * کیفیت رمى : همانگونه که در رمى جمره عقبه بیان شد . * ترتیب رمى : ابتدا باید به جمره اولى سنگ زد و سپس به وسطى و بعد از آن به جمره عقبه . در روز دوازدهم ذى حجه، بعد از ظهر شرعى حجاج مى توانند از مِنا خارج شوند، ولى چنانچه کسى آن روز از مِنا ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 بانوان نیز، در شب دهم مى توانند رمى جمره عقبه که از اعمال روز عید است انجام دهند ولى رمى جمرات روزهاى یازدهم و دوازدهم را بدون عذر نمى?توانند در شب انجام دهند . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ نرود تا آفتاب غروب کند، باید شب سیزدهم را نیز در منا بماند و روز سیزدهم جمرات سه گانه را رمى کند .
طواف مُستحب 1 ـ یکى از اعمال مستحب در مکّه مُعَظّمه، طواف است . 2 ـ طواف مستحب با طواف واجب فرقى ندارد و بجا آوردن نماز آن نیز مستحب است . 3 ـ نماز طواف مستحب، لازم نیست نزد مقام ابراهیم خوانده شود، بلکه در هر جاى مسجدالحرام جایز است، بخصوص در موقع ازدحام، مناسب است مراعات دیگران را بنمایند . طـواف وِداع 1 ـ براى کسى که مى?خواهد از مکّه بیرون رود مستحب است طواف وداع انجام دهد . 2 ـ طواف وداع نیز هفت شوط است و انجام نماز آن هم مستحب است . 3 ـ مستحب است که از خداوند متعال توفیق مراجعت را بطلبد .

اعمال عمره تمتع

سیر اعمال عمره تمتع   به میقات (مثلا مسجد شجره یا جحفه ) می روند ، برای احرام سپس به مسجد الحرام ، برای انجام طواف و نماز طواف بعد از آن به سالن بین صفا و مروه برای انجام سعی بعد از آن تقصیر می کنند و اعمال همره تمتع تمام می شود.(تقصیر مکان معینی ندارد)

1 ـ کسانى که از بیرون مکّه (فاصله 16 فرسخ) براى انجام حج می روند، باید قبل از اعمال حج «عُمره تَمتُّع» بجا آورند . 2 ـ اعمال عمره تمتع عبارت است از : * احرام * طواف * نماز طواف * سعى * تقصیر (2) 3 ـ زمان انجام عمره تمتّع : عمره تمتع باید در فاصله زمانى اوّل شوّال تا ظهر روز نهم ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 تمتّع: در لغت به معناى لذت بردن، بهره مند شدن مى باشد و در اینجا نام نوعى از عمره و حج است، و بدان جهت این نوع از عمره وحج را « تمتّع» نامیده اند که در مدتى که انسان از احرام عمره خارج مى شود تا زمانى که بار دیگر براى حج محرم مى شود، لذتهایى که زن از شوهر خود و مرد از همسر خود مى برد جایز مى باشد . 2 تقصیر: کوتاه کردن و در اصطلاح فقه به معنى کوتاه کردن بخشى از مو یا ناخن است که یکى از اعمال عمره و حج مى باشد . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ ذى حجه انجام شود و اگر این زمان بگذرد، وقت عمره تمتع تمام شده و وظیفه حاجى هم عوض مى شود . 4 ـ مکان اعمال عمره تمتّع : * احرام : در یکى از میقاتها ;(1) مثلاً جُحفه یا مسجد شجره . * طواف : در مسجد الحرام به دور کعبه ; * نماز طواف : در مسجد الحرام، پشت مقام ابراهیم (2); * سعى : در فاصله بین صفا و مروه، (3) که امروزه به صورت راهروى سرپوشیده ساخته شده است ; * تقصیر : مکان معیّنى ندارد . احکام هر یک از این اعمال به تفصیل خواهد آمد . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 میقات: مکانى است که براى احرام معیّن شده است و عبارت است از: مسجد شجره، جُحفه، وادى عقیق (ذات عرق)، قرن المنازل و یلملم (به تصویر ص17 نگاه کنید ). 2 مقام ابراهیم: سنگى است که حضرت ابراهیم «ع» در هنگام ساختن کعبه زیر پاى خود مى گذاشته و اثر پاى آن حضرت بر سنگ مانده است و اکنون در مسجد الحرام نزدیک کعبه در محفظه اى بلورین نگهدارى مى?شود . 3 صفا و مروه نام دو کوه کوچک در کنار مسجد الحرام است که امروزه بخش عمده اى از این دو کوه برداشته شده و بین آنها راهرو سرپوشیده اى ساخته اند . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ آن دسته از زائرانى که قبل از اعمال حج براى زیارت قبر پیامبر اکرم ( صلى الله علیه وآله ) و ائمه بقیع ( علیهم السلام ) به مدینه مىروند، آنگاه که روانه مکه مىشوند، باید در«مسجد شجره» که در چند کیلومترى مدینه و بر سر راه مکّه واقع شده است، مُحرم شده و براى انجام بقیّه اعمال بهسوى مکّهحرکت کنند و آنان که از جدّه عازم مکّه مىشوند باید به « جُحفه» بروند و در آنجا محرم شوند . کیفیّت احرام (1) * مردان، باید تمام لباسهاى دوخته ـ حتى لباسهاى زیر و کوچک ـ را از تن درآورند و دو تکّه لباس غیر دوخته بر تن کنند که یکى را مانند لنگ بر کمر مىبندند و دیگرى را بر شانه مىاندازند و با نیّت احرامِ عُمره تَمَتُّع بگویند : « لَبَّیْکَ اللّهُمَّ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ لا شَرِیکَ لَکَ لَبَّیْکَ » ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ آیةالله زنجانى : واجبات احرام پنج امر است: الف ـ غسل احرام، بـلباس احرام، جـنماز احرام، دـنیّت، هــتلبیه . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ و احتیاط مستحب است (1) پس از آن بگویند : « اِنَّ الْحَمدَ وَالنِّعْمَةَ لَکَ وَالْمُلکَ لاشریکَ لَکَ لَبَّیْکَ ». * بانوان، مىتوانند لباس دوخته بپوشند و بیرون آوردن آنها و پوشیدن دو تکه پارچه غیر دوخته بر آنان واجب نیست . پس، بانوان هم نیّت کرده و لبیکها را مىگویند . نیّت احرام، آن است که هنگام پوشیدن لباس و گفتن لبیک بنا داشته باشد که براى « عمره تمتّع » محرم شود، و این عمل و اعمال بعدى را براى اطاعت دستور خداوند انجام دهد (2) ، و لازم نیست به زبان بگوید، گرچه گفتن آن هم، مانع ندارد . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ آیةالله بهجت : بنابر احتیاط واجب جمله دوم را نیز بگویند . آیةالله مکارم : احتیاط واجب آن است که جمله دوّم را نیز بگویند امّا لبیک پنجم را نگویند. البته گفتن آن به قصد احتیاط مانعى ندارد و در هر حال ضررى به صحّت لبّیک وارد نمىکند . آیةالله زنجانى : صورت تلبیه واجب چنین است : « لبیک، اللّهُمَّ لبّیکَ، لبّیک لا شریک لکَ لبّیک، إنَّ الحَمدَ والنِعمةَ لک والمُلک، لا شریکَ لک .» 2 ـ آیةالله صافى، آیةالله بهجت : و لازم است قصد کند ترک محرماتى را که بر مُحرم حرام است . آیةالله خامنهاى : لکن باید قصد انجام چیزى که احرام را باطل مىکند نداشته باشد . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ چند مسأله : 1 ـ لباس احرام باید پاک و مباح باشد 2 ـ بانوان در حال احرام، بنابر احتیاط نباید لباس حریر بپوشند . 3 ـ اگر بدن یا لباس مُحرم نجس شود، بنابر احتیاط واجب (1) باید بدن را تطهیر و لباس را تعویض یا تطهیر کند . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ آیةالله مکارم : واجب است . آیةالله صافى : بنابر احتیاط مستحب . آیةالله بهجت : اگر بدن محرم نجس شود، به جهت احرام تطهیر آن واجب نیست . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ کسى که براى انجام عمره تمتّع محرم شده و وارد مکّه می شود ، باید به نیّت طواف، هفت مرتبه به دور خانه کعبه که در مسجدالحرام است بگردد . احکام طواف 1 ـ طواف را باید از مقابل گوشهاى از کعبه که حَجرُالاَْسْوَد (1) در آن است آغاز کند و در همان جا به پایان ببرد .(2) 2 ـ خانه کعبه، در حال طواف باید در طرف چپ طواف کننده باشد، بنابراین اگر در حال حرکت رو به کعبه باشد، یا عقب عقب برود صحیح نیست . 3 ـ انسان باید همانطورى که همه مسلمانان طواف می کنند - بدون دقّتهاى اهل وسوسه ـ طواف را از مقابل حجرالاسود شروع کند و ادامه دهد و ایستادن مقابل حجرالاسود در هر دور لازم نیست . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ سنگى است بیضى شکل و سیاه رنگ، که در گوشه شرقى دیوار کعبه، با ارتفاع 5/1 متر از سطح مسجد نصب شده است . 2 ـ هم اکنون از مقابل حجرالاسود تا آخر صحن مسجدالحرام خط سیاهى کشیده شده است که افراد مىتوانند هنگام رسیدن به همان خط، طواف را آغاز و به همانجا ختم کنند . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 3 ـ طواف کننده باید به دور « حِجْرِ اسماعیل » (1) هم بگردد، یعنى در هنگام طواف، داخل «حِجر» نرود . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ حجر اسماعیل: فضایى است بین کعبه و دیوارى نیم دایره به عرض حدود 10 متر که از زاویه شمالى تا زاویه غربى کعبه امتداد دارد. هرگاه باران بر بام کعبه ببارد، از ناودان رحمت در این فضا مىریزد، اینجا مدفن حضرت اسماعیل ( علیه السلام ) و مادرش هاجر و پیامبران بسیارى می باشد. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 4 ـ محدوده طواف در تمام اطراف کعبه، حدِّ فاصل بین « کعبه » و « مقام ابراهیم » است که 5/26 ذراع مىباشد (حدود 13 متر). بنابراین از طرف حجر اسماعیل این فاصله کم مىشود و 5/6 ذراع باقى می ماند.(1) 5 ـ اگر انسان بر اثر بیمارى یا پیرى یا زیادى جمعیّت نتواند در این محدوده طواف کند، طواف در خارج این حدّ اشکال ندارد . 6 ـ طواف کننده باید با طهارت طواف کند یعنى با وضو باشد و غسلى برعهده او نباشد و نیز بدن و لباس وى پاک باشد، همانگونه که نماز مىخواند . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 . آیةالله خامنهاى : طواف حدّ معین ندارد . آیةالله فاضل : ظاهر آن است که محدوده طواف در طرف حجر اسماعیل نیز به مقدار 5/26 ذراع مىباشد ولى احتیاط مستحب است که در محدوده 5/6 ذراع طواف کند . آیةالله مکارم : بهتر است طواف در این محدوده باشد ولى لازم نیست . آیةالله زنجانى : طواف باید در فاصلهاى به مقدار بین کعبه و مقام حضرت ابراهیم ( علیه السلام ) که حدود 12 متر است انجام مىشود و در طرف حجراسماعیل نیز محدوده طواف از بیرون حجر محاسبه می شود نه از خانه کعبه . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ پس از انجام طواف، باید دو رکعت نماز، به نیّت نماز طواف بخواند . * کیفیت نماز طواف : مانند نماز صبح است، ولى حمد و سوره را مىتواند بلند یا آهسته بخواند . * وقت نماز طواف : بعد از طواف و قبل از سعى است . * مکان نماز طواف : در مسجدالحرام، نزد مقام ابراهیم است و بنابر احتیاط واجب (1) باید پشت مقام بجا آورد به طورى که سنگى که مقام است بین او و خانه کعبه واقع شود. و بهتر است هر چه مىتواند نزدیکتر بایستد (نه بهطورى که مزاحم دیگران باشد) و اگر به واسطه زیادى جمعیت نتواند پشت مقام بخواند، در یکى از دو طرف آن، نزدیک مقام بجا آورد .(2) ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ آیات عظام تبریزى، سیستانى، فاضل، زنجانى : واجب است پشت مقام خوانده شود . آیةالله خامنه اى، آیةالله مکارم : واجب است نماز طواف را در صورت امکان پشت مقام بخواند . 2 ـ آیةالله خامنهاى : کافى است در هر نقطهاى که عرفاً بگویند پشت مقام است، گر چه از مقام دور باشد نماز را بخواند بلکه در این صورت بعید نیست که نماز در هر جاى مسجدالحرام صحیح باشد . آیةالله تبریزى : در صورتى که نتواند نزدیک مقام بخواند، بنابر احتیاط در دورتر با مراعات نزدیکترین مکان پشت مقام بخواند . آیةالله سیستانى : اگر نتواند پشت مقام و نزدیک آن بجا آورد، احتیاط واجب آن است که در سمت چپ یا راست مقام نزدیک آن، و هم در دروتر ولى پشت مقام به جا آورد . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ بر تمام افراد بالغ و عاقل واجب است که نمازها را به طور صحیح یاد بگیرند تا تکلیف الهى را درست انجام دهند; بخصوص کسى که قصد عمره یا حج دارد باید نماز خود را تصحیح کند، تا تمامى نمازها که از جمله آنها نماز طواف است، به طور صحیح انجام شود . 2 ـ بنابراحتیاط واجب باید پسازطواف،نماز طواف را زود بجا آورد به طورى که مردم نگویند بین آنها فاصله شده است . 3 ـ جایز است نماز طواف مستحب را هر جاى مسجدالحرام که بخواهد بجا آورد . مقام ابراهیم ( علیه السلام ) و جایگاه نماز طواف براى نماز طواف واجب باید جایى بایستد که عرفاً بگویند پشت مقام ایستاده است . پس از انجام نماز طواف، باید هفت مرتبه فاصله بین «صفا» و «مَروه» را که امروزه به صورت سالنى ساخته شده و کنار مسجدالحرام قرار دارد بپیماید . 1 ـ سعى، باید از «صفا» آغاز و به «مروه» ختم شود . 2 ـ پیمودن فاصله «صفا» تا «مروه» یک مرتبه و برگشتن از «مروه» به «صفا» مرتبه دوّم به حساب مىآید; بنابراین هفت شَوْطِ (1) سعى بر « مروه» ختم مىشود . 3 ـ نشستن و استراحت کردن و رفع خستگى بر صفا و مروه و در بین آنها جایز است و اگر در بین سعى باشد، باید از همانجا که سعى را قطع کرده است، ادامه دهد . 4 ـ سعى بین صفا و مروه لازم نیست با وضو و طهارت انجام شود، گرچه احتیاط مستحب است . 5 ـ سعى در طبقه دوّم، چون بالاتر از دو کوه مىباشد اشکال دارد . ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 ـ شوط: درلغت به معناى نهایت دویدن تاهدف و در اینجا به معنى یک بار دور زدن اطراف کعبه و یک بار پیمودن فاصله صفا تا مروه، یا مروه تا صفا می باشد. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ سعی بین صفا و مروه پس از سعى باید «تقصیر» کند یعنى، قدرى از ناخن و موى سر یا صورت خود را بچیند، که با این عمل، اعمال عمره تمتّع به پایان مىرسد . بعد از آنکه شخص محرم تقصیر کرد، هر چه به واسطه احرام بر او حرام شده بود حلال مىشود و مىتواند لباس احرام را از تن بیرون آورد . زمان تقصیر : بعد از سعى مىباشد، گرچه لازم نیست فوراً تقصیر کند، ولى تا وقتى که تقصیر نکرده است، هیچیک از محرّمات احرام بر او حلال نمىشود . مکان تقصیر : تقصیر مکان معینى ندارد، گرچه اکنون متعارف است که بعد از سعى در مکان «مَروَه» تقصیر مىکنند . کسى که خودش تقصیر نکرده، نمی تواند موى شخص دیگرى را بچیند .